Το ονομαστικό επιτόκιο, το οποίο δεν λαμβάνει υπόψη τον πληθωρισμό, παρουσιάζει μια στρεβλή εικόνα καθώς η πραγματική αξία του χρήματος μειώνεται με την πάροδο του χρόνου, με αποτέλεσμα να μειώνεται τόσο η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών όσο και οι αποδόσεις στο χαρτοφυλάκιο ενός επενδυτή. Ποιο είναι όμως το πραγματικό επιτόκιο της αγοράς;
Πραγματικό επιτόκιο είναι είναι η πραγματική ποσοστιαία απόδοση ενός χρεογράφου ή ενός δανείου, συνυπολογίζοντας την επίδραση του πληθωρισμού. Συνεπώς, το πραγματικό επιτόκιο είναι η διαφορά μεταξύ επιτοκίου και πληθωρισμού.
Έστω ότι το επιτόκιο καταθέσεων είναι 3% ετησίως. Πόσο ελκυστικό είναι; Εξαρτάται από τον πληθωρισμό. Αν ο πληθωρισμός είναι μηδενικός τότε το επιτόκιο αυτό είναι πραγματικό, από την άποψη ότι σε ένα χρόνο από σήμερα η τοποθέτηση μας θα αποδώσει 3% μεγαλύτερη αγοραστική αξία.Αν όμως ο πληθωρισμός είναι 5%, τότε του χρόνου τέτοιο καιρό το κεφάλαιο μας συν τους τόκους δεν θα μας εξασφαλίζει την ίδια αγοραστική αξία με τώρα. Για την ακρίβεια, η αγοραστική αξία των χρημάτων μας θα έχει μειωθεί κατά 2% (3% – 5% = -2%)!
Σημειωτέων ότι σε περίοδο βαθιάς Κρίσης ή Ύφεσης μπορεί να προκύψει αποπληθωρισμός (deflation), οπότε τα πραγματικά επιτόκια είναι μεγαλύτερα των (ονομαστικών) επιτοκίων. Για παράδειγμα, αν ο τιμάριθμος (η μέση τιμή των αγαθών/υπηρεσιών) μειώνεται κατά 2% ετησίως και το επιτόκιο είναι 1% , το πραγματικό επιτόκιο ισούται με 3% (1% – (-2) = 3%).
Τότε λέμε ότι η οικονομία βρίσκεται πιασμένη στην παγίδα ρευστότητας (liquidity trap).Τι σημαίνει αυτό; Ότι το κόστος δανεισμού σε πραγματικές τιμές (αντί να μειώνεται αυξάνεται) επιταχύνοντας και άλλο την Κρίση!
ΠΗΓΗ